Historia Szydłowca

Szydłowiec liczy sobie prawie 570 lat, a jego historia sięga znacznie dalej, do początków XIII w, kiedy był jeszcze tylko wsią służebną i osadą targową leżącą u zbiegu traktów do Iłży, Wąchocka, Skrzynna, Radomia i Opoczna. Był wtedy własnością rodu Odrowążów. Odrowążowie, którzy pochodzili z Moraw, zdobyli w okresie monarchii piastowskiej i w czasie panowania Jagiellonów wielkie znaczenie, wchodząc w posiadanie wielkich dóbr ziemskich, godności i urzędów. Jeden z nich - Iwo Odrowąż - sprowadził do Polski zakon dominikanów.

Pierwszymi Odrowążami, którzy przybrali nazwisko Szydłowieckich byli bracia Jakub i Sławko, którzy w 1401r. erygowali szydłowiecki kościół farny. Staraniem Szydłowieckich dotychczasowa osada otrzymała w 1427r. prawa miejskie, a przywilej Kazimierza Jagiellończyka z 1470r. nadał miastu prawa magdeburskie. Do rozkwitu miasta przyczyniła się świetna kariera rodu Szydłowieckich, piastujących najwyższe godności i urzędy. Krzysztof Szydłowiecki, kasztelan krakowski, sandomierski i kanclerz wielki koronny był jednym ze sterników nawy państwowej ówczesnej Polski. Jako wybitny humanista przyjaźnił się z najświetniejszymi umysłami swojej epoki - między innymi z Erazmem z Rotterdamu.

Wraz z małżeństwem jednej z córek Krzysztofa z Mikołajem "Czarnym" Radziwiłłem Szydłowiec przechodzi na własność rodu równie potężnego, jak Szydłowieccy. Radziwiłłowie, rezydujący na stałe w Nieświeżu, zarządzali Szydłowcem aż do 1802r, kiedy to miasto wraz z kluczem przyległych dóbr przeszło w drodze licytacji w ręce Anny z Zamoyskich Sapieżyny, która z kolei odsprzedała dobra szydłowieckie skarbowi Królestwa Polskiego w 1828 r.

Za Szydłowieckich i Radziwiłłów Szydłowiec zdobył bardzo duże znaczenie jako ośrodek handlu żelazem, wydobycia i obróbki tutejszego piaskowca, handlu wyrobami miejscowego rzemiosła i płodami rolnymi. Szydłowieckie targi, których na mocy królewskich przywilejów odbywało się kilka w roku, znane były w całej Polsce. W XVI wieku prężnie rozwijające się miasto było ośrodkiem osadnictwa włoskiego, szkockiego, żydowskiego i niemieckiego. Jednak w XVII wieku, nękane licznymi epidemiami i wojnami szwedzkimi, znacznie podupadło. Pomimo wysiłków władz miejskich i trwającego nadal osadnictwa nigdy już nie odzyskało znaczenia i dobrobytu, jakim cieszyło się przedtem "Hrabstwo Szydłowieckie" Radziwiłłów. Znaczne straty poniosło w czasie walk o wolność narodową. Zostało zniszczone w czasie insurekcji kościuszkowskiej, ponosiło ciężary powstania listopadowego i styczniowego, w którym z 22 na 23 stycznia było miejscem walk oddziałów Mariana Langiewicza z wojskami rosyjskimi. Podczas I wojny światowej znacznie ucierpiał wybudowany jeszcze przez Szydłowieckich kościół św. Zygmunta i XVII-wieczny ratusz miejski. Zostały jednak wyremontowane w latach dwudziestych. Tuż przed wybuchem II wojny światowej ponad 60% mieszkańców Szydłowca stanowili obywatele pochodzenia żydowskiego, dochodząc nieraz do ważnych stanowisk w ówczesnych władzach samorządowych.